Το Σωματείο «Φιλόπτωχος Αδελφότητα Κυριών και Δεσποινίδων Μελενίκου Η ΑΡΜΟΝΙΑ», ιδρύθηκε στο Μελένικο το 1906 με την προτροπή του Προέδρου και των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου Ευελπίδων Μελενίκου, την ενεργό συμμετοχή του Μητροπολίτου Ειρηναίου και την ηθική και υλική υποστήριξη του Ελληνικού Προξενείου Σερρών, με σκοπό την συνεργασία των δυο Σωματείων για την επίτευξη των Εθνικών στόχων τους.

Με πρόσχημα τον εορτασμό της «Ρούσας», στις 26 Απριλίου 1906 συγκεντρώθηκαν στο Μοναστήρι των Ταξιαρχών, το οποίο ανήκε στο Κοινό Μελενίκου, όλες οι Μελενίκιες ανταποκρινόμενες στο κάλεσμα του Μητροπολίτου Ειρηναίου. Μετά τη λειτουργία, ο Μητροπολίτης μίλησε στις γυναίκες, τονίζοντας ότι πρέπει και αυτές να συμμετάσχουν στον Αγώνα κατά των Κομιτατζήδων και γι’ αυτό πρέπει να ιδρυθεί παράλληλα με το ανδρικό και γυναικείο σωματείο. Όλες οι Μελενίκιες ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό και ορκίστηκαν στην εικόνα της «Παναγίας της Θεοσκέπαστης» ότι αναλαμβάνουν το βαρύ έργο της εξυπηρετήσεως του αγώνος. Στη συγκέντρωση αυτή παρίσταντο και τα μέλη του Συνδέσμου Ευελπίδων Μελενίκου. Έτσι ιδρύθηκε η γυναικεία Αδελφότητα Κυριών και Δεσποινίδων Μελενίκου «Η ΑΡΜΟΝΙΑ» με ιδρυτικά στελέχη τις: Ευαγγελία Παπανούσκα, Μαρία Χριστίδου, Κατίνα Μήτραινα, Ελένη Γερμάνη και Καλλίτσα Πούγγουρα. Τα πρακτικά της ιδρύσεως της Αδελφότητος συνέταξε ο καθηγητής του Ελληνικού ημιγυμνασίου Μελενίκου Γάιος Λαζάρου που ήταν Γενικός Γραμματέας του Συνδέσμου Ευελπίδων Μελενίκου. 

Κατά τη διάρκεια του Μακεδόνικου Αγώνος τα μέλη της Αδελφότητος, όπως και τα μέλη του Συνδέσμου Ευελπίδων Μελενίκου, ορκίζονταν “εις το σπαθί και το ντουφέκι” και προσέφεραν μεγάλες υπηρεσίες στον Εθνικό αγώνα με την ένταξη τους στο πλευρό των επαναστατικών ελληνικών σωμάτων που δρούσαν στο Μελένικο και την ευρύτερη περιοχή. Η δασκάλα Χρυσάνθη Νικολάου Βέτσου επέδειξε αξιόλογη δράση στην οργάνωση της τοπικής άμυνας του Μελενίκου και ήταν ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην “ΑΡΜΟΝΙΑ” και τη Μητρόπολη για την ενίσχυση της αντίστασης. Η Ευαγγελία Σιγκα έδειξε επίσης αξιοθαύμαστη αγωνιστική δράση, τέτοια που την χαρακτήρισε ως “το πρωτοπαλίκαρο της Αδελφότητος”. Η Καλλιόπη Μαντζουρίδου ανέπτυξε αξιόλογη δράση εναντίον της Βουλγαρικής προπαγάνδας και κατηύθυνε τις Εθνικές δραστηριότητες της Αδελφότητος.

Μετά τη διακήρυξη του Συντάγματος από την Κυβέρνηση των Νεότουρκων τον Ιούλιο του 1908, η αείμνηστη Μελενίκια Τζιεροπούλου Σούλα, με δική της πρωτοβουλία κατάφερε να αναγνωριστεί το 1909 από την Τούρκικη κυβέρνηση η Αδελφότητα ως επίσημο Φιλανθρωπικό Σωματείο. Μετά την αναγνώριση, στις αρχαιρεσίες της 4ης Απριλίου 1910 εκλέχθηκαν, Πρόεδρος η Ευαγγελία Παπανούσκα, Αντιπρόεδρος η Ελένη Γερμάνη, Γενική Γραμματέας η Αναστασία Ανδρεάδου, Ταμίας η Ελίζα Μανζουρίδου και σύμβουλοι η Καλλιόπη Κεσίση, Αικ. Σιββά, Ελένη Νούσκα, Καλλιόπη Μανζουρίδου, Ουρανία Τζεβελέκη και Ευαγγελία Χατζηκώτσου.

Ανάμεσα στις δραστηριότητες της Αδελφότητας εντάσσεται και η λειτουργία υφαντουργείου που ιδρύθηκε το 1910 υπό την Δ/νση του Μιχαήλ Γιαννακού και της Ευαγγελίας Σίγκα. Ταμίας ήταν η Καλλιόπη Μανζουρίδου. Στο υφαντουργείο εργάζονταν φτωχές και άπορες γυναίκες αλλά και θύματα της βουλγαρικής ωμότητας. Τα χρήματα των κερδών τα διέθεταν ,εκτός ολίγων που κρατούσαν για την αγορά των πρώτων υλών της βιοτεχνίας ,για φιλανθρωπικούς σκοπούς αλλά και διαμέσου του Μητροπολίτου Αιμιλιανού για τον Αγώνα κατά των Κομιτατζήδων. Δεν δόθηκε τυχαία η ονομασία ΑΡΜΟΝΙΑ στην Αδελφότητα μας. Η λέξη ΑΡΜΟΝΙΑ είναι παράγωγο του ρήματος ΑΡΜΟΖΩ που σημαίνει συνδυάζω, και τα μέλη της ΑΡΜΟΝΙΑΣ συνδύαζαν τέλεια Εθνική και Φιλανθρωπική δράση.

Ο Ίωνας Δραγούμης, ο φλογερός αυτός πατριώτης, μετά από επίσκεψη στο Μελένικο, γράφει σ’ένα από τα 20 ημερολόγια του “Οι Μελενίκιες γυναίκες είναι τολμηρότερες των ανδρών.” Αυτό επιβεβαιώνεται από τα 2 παρακάτω περιστατικά:

• Το 1907 στη μάχη του Αμυνταίου όπου οι Μακεδονομάχοι μετά από προδοσία των Βουλγάρων υπέστησαν πανωλεθρία από τους Τούρκους, πολλοί επιζώντες ζήτησαν καταφύγιο στην πόλη του Μοναστηριού. Ο εκεί Έλληνας πρόξενος φυγάδευσε αρκετούς στην Ελεύθερη Ελλάδα. Έμεναν όμως 22 παλικάρια. Με πολλές προφυλάξεις τα έστειλε στο Μητροπολίτη Στρωμνίτσης Παρθένιο. Ο ευφυής Μητροπολίτης έντυσε τα παλικάρια αγωγιάτες, έδωσε στον καθένα μια καμήλα φορτωμένη με διάφορα ψευτοεμπορεύματα και τους έστειλε στο Μελένικο να συναντήσουν τα μέλη του Συνδέσμου Ευελπίδων. Μετά από μακρά σύσκεψη στη Μητρόπολη Μελενίκου, στην οποία συμμετείχαν ο Μητροπολίτης Αιμιλιανός, τα μέλη του Συνδέσμου Ευελπίδων και τα μέλη της Αδελφότητας ΑΡΜΟΝΙΑ αποφασίστηκε “τη φυγάδευση των παλικαριών να την αναλάβουν οι γυναίκες της ΑΡΜΟΝΙΑΣ”. Πρωταρχικό ρόλο στην υπόθεση έπαιξαν, οι κύριες Παπανούσκα και Μήτραινα που γνώριζαν καλά την Τούρκικη γλώσσα και ο Σχολάρχης Κάτω Τζουμαγιάς Γεώργιος Στιβαρός. Φρόντισαν να ετοιμαστούν όλα τα χαρτιά από τον Καϊμακάμη τον υπονομάρχη στα Ελληνικά, με το πρόσχημα ενός ψεύτικου γάμου στις Σέρρες , για να περάσει η συνοδεία ελεύθερα απ όλα τα φυλάκια και ξεκίνησαν. Τα παλικάρια τα έντυσαν με γυναικεία ρούχα. Δεν επρόκειτο να τους ψάξουν διότι η διαταγή του Καϊμακάμη έλεγε ότι έπρεπε να διέρχονται τα φυλάκια χωρίς έλεγχο. Τα παλικάρια τα παρέδωσαν στον Έλληνα Πρόξενο των Σερρών και εκείνος ανέλαβε να τα στείλει στις πατρίδες τους. Οι γυναίκες επέστρεψαν και καθ’ οδόν μοίραζαν στους φρουρούς των φυλακίων κουφέτα και γλυκά τα οποία τάχα ήταν από το “γάμο”.

• Το 1911 στο Μελένικο οι Βούλγαροι αγόρασαν κεντρικό οικόπεδο από ένα Τούρκο και θέλησαν να κτίσουν δικό τους σχολείο και εκκλησία. Οι Μελενίκιοι διαμαρτυρήθηκαν έντονα στις Τούρκικες αρχές για την πρόθεση των Βουλγάρων, τονίζοντας ότι στο Μελένικο δεν υπήρχαν Βούλγαροι για να εκκλησιάζονται ούτε βέβαια και παιδιά για να δικαιολογούν το σχολείο τους. Δεν πέτυχαν όμως τίποτε με τις διαμαρτυρίες τους και τότε ανέλαβαν, με την υποκίνηση του Γεωργίου Σφήκα Σχολάρχη του Μελενίκου και Πρόεδρο του Συνδέσμου Ευελπίδων, πρωτοβουλία τα μέλη της ΑΡΜΟΝΙΑΣ και μάλιστα μετά από “φλογερό λόγο” που εκφώνησε ο Γραμματέας του Συνδέσμου Ευελπίδων Γάιος Λαζάρου. Μετέβησαν λοιπόν στο χώρο του οικοπέδου στις 10 Φεβρουάριου 1911 και άρχισαν να διασκορπίζουν τα οικοδομικά υλικά. Δημιουργήθηκε πανικός και ο Βούλγαρος εργολάβος κάλεσε την Τούρκικη Αστυνομία. Οι Τούρκοι αστυνομικοί όταν έφτασαν άρχισαν να χτυπούν με τους υποκόπανους των οπλών τις γυναίκες, ενώ πυροβολούσαν προς το μέρος που ήταν συγκεντρωμένοι οι άνδρες-μέλη του Συνδέσμου Ευελπίδων. Μερικές γυναίκες δεν δίστασαν και έσπρωχναν τον Καϊμακάμη να βγει από το οικόπεδο. Μετά απ’ αυτό οι αστυνομικοί άρχισαν να πυροβολούν τα πόδια των γυναικών προς εκφοβισμό και συνέλαβαν τις κυρίες Παπανούσκα, Μήτραινα, Σίγκα, Πούγγουρα, Σφήκα, και Σωκρατίδου καθώς και τους υποκινητές Γεώργιο Σφήκα και Γεώργιο Τζεβελέκη. Δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε πολλούς μήνες φυλάκιση για αντίσταση κατά της αρχής. Υπέβαλλαν έφεση και οι ποινές δεν εκτελέστηκαν διότι κηρύχθηκε ο Α’ Βαλκανικός πόλεμος. Ο σκοπός όμως επετεύχθη, μέχρι της εκκενώσεως του Μελενίκου το 1913. Οι Βούλγαροι δεν τόλμησαν να ιδρύσουν ούτε σχολείο ούτε εκκλησία χάρη στην τόλμη και αποφασιστικότητα των μελών της ΑΡΜΟΝΙΑΣ.

Μετά τον εκπατρισμό του 1913 και την εγκατάσταση των περισσότερων Μελενικίων στο Σιδ/στρο η Αδελφότητα της ΑΡΜΟΝΙΑΣ και ο Σύνδεσμος Ευελπίδων συνέχισαν να δραστηριοποιούνται ως Φιλανθρωπικά Σωματεία. Την επανίδρυση και επανασύσταση των δυο Σωματείων στο Σιδ/στρο πραγματοποίησαν ο Αν. Πιτκούσης και ο Γάιος Λαζάρου. Έτσι το 1914 ιδρύθηκε το Σωματείο Προσφύγων Μελενίκου “Η ΕΝΩΣΗ” που σκοπό είχε την επίλυση των πρώτων και βασικών προβλημάτων που προέκυπταν στο νέο περιβάλλον. Το Σωματείο δραστηριοποιήθηκε μόνο λίγο διάστημα διότι ξέσπασε ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος.

Μετά το τέλος του πολέμου το 1919 έγινε γενική συνέλευση των μελών της ΑΡΜΟΝΙΑΣ όπου εκλέχθηκε νέο Δ.Σ. Στο τέλος της συνελεύσεως έγινε έρανος μεταξύ των μελών για να ανεγερθεί μνημείο πεσόντων. Από τα έσοδα του εράνου ένα μέρος του ποσού μαζί με χρήματα που προσέφερε προσωπικά η Ταμίας της Αδελφότητας κ. Μπούζιου Μαρία διατέθηκαν για πληρωμή χρεών πτωχών Μελενικίων και Σιδ/νων.

Το 1921 η Αδελφότητα προσέφερε σημαντικό χρηματικό ποσό στο Σύνδεσμο Ευελπίδων για την ανέγερση του κέντρου ΟΜΟΝΟΙΑ.

Το 1922 κατόπιν ενεργειών αναγνωρίσθηκε η Αδελφότητα από την Ελληνική Πολιτεία ως Φιλανθρωπικό Σωματείο.

Κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, εστάλησαν δυο φορές χρηματικά ποσά στην οργάνωση “φανέλα του στρατιώτου”.

Τα χρόνια της Γερμανικής κατοχής τα μέλη του Δ.Σ. κυρίες Βέτσου, Γούσκα, Βλασταράκη μαζί με άλλα απλά μέλη της Αδελφότητας προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στα συσσίτια του Συλλόγου Κυριών και Διδών “Η ΜΕΡΙΜΝΑ”.

Από το τέλος του  εμφυλίου μέχρι σήμερα η Αδελφότητα δραστηριοποιείται με έντονη κοινωνική και πολιτιστική δράση.

Το 1967 ανταποκρίθηκε σε αίτημα του Μητροπολίτου Σιδηροκάστρου μακαριστού Ιωάννου, να βοηθήσει ορφανή νέα του χωριού Χείμαρρος, το σπίτι της οποίας κάηκε από κεραυνό. Έγινε έρανος μεταξύ των μελών και συγκεντρώθηκε ένα σημαντικό ποσό.

Τον Ιανουάριο του 1968 η Αδελφότητα κατέθεσε σε λογαριασμό τράπεζας του Σιδηροκάστρου 10.000 δρχ. για την επισκευή από το στρατό, ετοιμόρροπων σπιτιών απόρων κατοίκων του Σιδηροκάστρου.

Το Μάιο του ίδιου έτους προσέφερε σημαντικό χρηματικό ποσό στους σεισμόπληκτους της Ηπείρου και Θεσσαλίας από τα έσοδα των εκδηλώσεων που πραγματοποίησε για το σκοπό αυτό.

Το 1973 ανταποκρίθηκε ξανά στα αιτήματα του Μητροπολίτη Σιδηροκάστρου για οικονομική βοήθεια προς καλλωπισμό και ανακαίνιση του ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Σιδηροκάστρου και για την ανέγερση Νοσοκομείου στο Σιδηρόκαστρο.

Το ίδιο έτος μετά από πρόταση της αειμνήστου προέδρου Φωτεινής Μαρίνου που η θητεία της είναι λαμπρό παράδειγμα μιμήσεως, φιλοτεχνήθηκε το λάβαρο της Αδελφότητας. Η εικόνα της Αγίας Ζώνης αγιογραφήθηκε από τον Γ. Ζλατάνο, ενώ τα γράμματα κέντησε η κ. Βασιλική Τσόρλη. Επίσης με κοινή προσφορά σημαντικού ποσού από τα δυο Μελενικιώτικα Σωματεία ανεγέρθηκε το καινούργιο Κωδωνοστάσιο της Άγιας Ζώνης. Ο Σταυρός στην κορυφή του Κωδωνοστασίου αγοράστηκε από την ΑΡΜΟΝΙΑ. Αγοράστηκε μηχάνημα για την εκπ/ση των μαθητών της Τεχνικής Σχολής Σιδ/στρου.

Τον Απρίλιο του 1977 η Αδελφότητα βραβεύτηκε από τον Ροταριανό όμιλο Θεσ/νικης για την κοινωνική της πρόσφορα. Την ίδια χρονιά προσφέρθηκε σημαντικό ποσό στη Δ/νση του Παλλατιδείου Γυμνασίου Σιδ/στρου για την αγορά στολών για συμμετοχή των μαθητών στους αθλητικούς αγώνες που αφιερώθηκαν στη μνήμη του ευεργέτου Αν.Παλατίδη. Ένα χρόνο αργότερα εστάλησαν χρηματικά ποσά στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων για ανοικοδόμηση Ορθόδοξου Ναού και τον καλλωπισμό του Ναού του Πανάγιου Τάφου.

Το Νοέμβριο του 1978 εδόθησαν από την Αδελφότητα στο Μητροπολίτη Σιδηροκάστρου 7.600 δρχ. για την κεραμοσκεπή του ναού του Αγίου Γεωργίου Σιδηροκάστρου.

Το Μάιο του 1979 η Αδελφότητα έδωσε 15.000 δρχ. στην Ομοσπονδία Επαγγελματιών και Βιοτεχνών Σιδηροκάστρου και περιφέρειας, για την εγκατάσταση αναμεταδότη ΕΡΤ και ΥΕΝΕΔ.

Tη δεκαετία του 1980 η Αδελφότητα προσέφερε 120.000 δρχ. στον ιερό ναό Αγίου Γεωργίου Σιδ/στρου για την κατασκευή ξυλόγλυπτων αναλογίων.

Από τη δεκαετία του 1990 μέχρι σήμερα η Φιλανθρωπική και πολιτιστική δράση της Αδελφότητας συνεχίζεται αμείωτη με οικονομική ενίσχυση ορφανικών και άπορων οικογενειών, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ατόμων με πενιχρό εισόδημα, ανεύρεση εργασίας σε ορφανές και άπορες νέες. Κάθε χρόνο διοργανώνονται απογευματινά τσάγια για κυρίες, χοροεσπερίδες για ενήλικους και παιδιά, εκδρομές, λαχειοφόρες αγορές κ.λ.π. Τα έσοδα των εκδηλώσεων αυτών διατίθενται αποκλειστικά σε αναξιοπαθούντες συμπατριώτες μας.

Ο χώρος όπου στεγάζεται το γραφείο και η αίθουσα εκδηλώσεων της Αρμονίας παραχωρήθηκε δωρεάν στην Αδελφότητα το έτος 1959 από το Σύνδεσμο Ευελπίδων. Στη Γενική Συνέλευση των μελών του Συνδέσμου Ευελπίδων Μελενίκου που πραγματοποιήθηκε στις 25 Ιουνίου 1961 εγκρίθηκε ομόφωνα η παραχώρηση του αέρος (Α΄ ορόφου) του ουζερί ιδιοκτησίας του Συνδέσμου στην Αδελφότητα «Αρμονία». Μέχρι το 1960 οι συνεδριάσεις της Αρμονίας γινόταν α) στο σπίτι της προέδρου Μαρίας Ράσιου, β) στο καφενείο «Θράκη» της προέδρου Λιώτας Πασχαλέρη και γ) στο ουζερί του Συνδέσμου Ευελπίδων.

Μετά από περισσότερα από 100 χρόνια κοινής πορείας με το Σύνδεσμο Ευελπίδων Μελενίκου, τα δύο σωματεία αποφάσισαν να συγχωνευτούν. Οι διαδικασίες συγχώνευσης βρίσκονται ήδη υπό υλοποίηση.

Κείμενο βασισμένο στην ομιλία της Γ.Γ. της Αδελφότητος Ευδοκίας Φουρτούνα
κατά τον εορτασμό των 100 χρόνων από την ίδρυση της Αδελφότητας (2006).