Αναστάσιος Χρηστομάνος (1841-1906)

Καθηγητής χημείας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών 40 χρόνια. Διετέλεσε και πρύτανης. Υπήρξε ο κύριος θεμελιωτής της χημείας στην Ελλάδα. Γεννήθηκε στη Βιέννη.

Ο πατέρας του, Κων/νος (1815-1861), πήγε στη Βιέννη απ’ τη γενέτειρα του Μελένικο σε ηλικία οχτώ χρονών. Έβγαλε την Εμπορική σχολή, ήξερε τρεις ξένες γλώσσες και σπούδασε ζωγραφική. Παντρεύτηκε το 1839 την επίσης Μελενίκια Μαρία Καζάσση (από πατέρα Νιαουσαίο και μητέρα Αυστριακή) και εγκαταστάθηκε με την οικογένεια οριστικά στην Αθήνα το 1855.

Ο Αναστάσιος (πρωτότοκος), γεννήθηκε στη Βιέννη το 1841. Αφού πήρε τα πρώτα μαθήματα από Έλληνες δασκάλους (Α. Κατακουζηνό, γιατρό Θεσπιέα, Ε. Αθανασίου, Δεπάστα, αρχιεπίσκοπο Κύριλλο Χαιρωνίδη) φοίτησε 4 χρόνια στο Βιοτεχνικό γυμνάσιο (αριστούχος), μα το εγκατέλειψε και σπούδασε χημεία στο Πολυτεχνείο Βιέννης και υστέρα στα Πανεπιστήμια Γκύσσεν, Βερολίνου, Καρλσρούης και Αϊδελβέργης.

Εργάστηκε μετά για λίγο χημικός στη Φραγκφούρτη και στη Μόσχα. Το 1862, μόλις 21 χρονών, καλείται απ’ την Ελληνική Κυβέρνηση και διδάσκει φυσική στο Εθνικό Διδασκαλείο Αθηνών. Το 1863 γίνεται υφηγητής του Πανεπιστημίου, στο υπόγειο του οποίου ιδρύει με προσωπικά του έξοδα μικρό χημείο (το πρώτο στην Ελλάδα). Ταυτόχρονα διορίζεται καθηγητής φυσικής στη Σχολή Τεχνών του Πολυτεχνείου. Από τότε, παρ’ όλες τις αντιδράσεις εναντίον του (τον κατηγορούσαν για ετερόχθονα), δεν παύει να μοχθεί και να προσφέρει σπουδαία έργα, όπως την «Ελληνική ονοματοθεσία των χημικών πράξεων και χημικών ουσιών», ανύπαρκτη ως τότε. Το 1864 δημοσιεύει την πρώτη στην Ελλάδα «Αναλυτική χημεία», διδάσκει όλη τη σειρά ανόργανης και οργανικής χημείας, εκπονεί προγράμματα χημείας για τα Γυμνάσια, καταρτίζει τη συλλογή οργάνων φυσικής-χημείας στη Σχολή Ευελπίδων, αναλύει τις σκωρίες και εκβολάδες τού Λαυρίου κλπ. Το 1866 μελετά τις εκρήξεις του ηφαιστείου Σαντορίνης, όπου και ανακαλύπτει ίχνη προϊστορικών κατοικιών. Το ίδιο έτος διορίζεται έκτακτος καθηγητής και το 1868 τακτικός της γενικής χημείας στο Πανεπιστήμιο.

Οργανώνει κατόπιν τρία νέα χημικά εργαστήρια και τέλος (1887-1889) το μεγάλο πανεπιστημιακό Χημείο της οδού Σόλωνος. Πήρε μέρος σε πολλά επιστημονικά συνέδρια και αποστολές (Παρίσι, Βουδαπέστη, Βιέννη, Λειψία, Βερολίνο, Ρώμη κλπ.). Ανέλυσε όλα τα ιαματικά νερά και ορυκτά της Ελλάδας. Ανέλαβε τέλος (1883) τη διοργάνωση και εποπτεία του δημοτικού φωτισμού Αθηνών. Πέθανε στην Αθήνα το 1906.

Προσωπικότητα βαθιά καλλιεργημένη και ανήσυχη, υπήρξε γοητευτικός δάσκαλος, ακούραστος ερευνητής, αγνός ανθρωπιστής, αυστηρός με τον εαυτό του, δίκαιος, φιλότεχνος, αισιόδοξος ως το τέλος της ζωής του. Αγαπούσε τους μαθητές του κι αυτοί τον λάτρευαν. Στάθηκε αντάξιο βλαστάρι της μεγάλης οικογένειας των Χρηστομανέων, που τόσες αξιόλογες μορφές ανέδειξε (λόγιους, καθηγητές, καλλιτέχνες, πολιτικούς κλπ.). Έγραψε 73 συγγράμματα και διατριβές: «Μέγα εγχειρίδιον της χημείας». «Εισαγωγή εις την ανόργανον και οργανικήν χημείαν». «Στοιχεία χημείας». «Αναλυτικοί πίνακες» κλπ.

Απ’ το γάμο του (1881) με την Αθηνά, κόρη τού Βαυαρού γιατρού του Όθωνα Von Lindermayer και της Αικατερίνης Προκοπίου Μπενιζέλου, απόκτησε πέντε παιδιά, μεταξύ των οποίων τον Κωνσταντίνο και τον Αντώνιο.