Τα Ελληνικά Σχολεία

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΛΕΝΙΚΟΥ ΠΡΟ ΤΗΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΩΣ ΤΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ

Το Μελένικο που αναφέρεται στην ιστορία από του 12ου αιώνος και εντεύθεν, με την Ελληνοχριστιανική του ακτινοβολία, με την αναμφισβήτητη Βυζαντινή του παράδοση, με τις 70 περίπου εκκλησίες του και με τα τέσσερα περιώνυμα Ελληνικά Σχολεία του, υπήρξε ανέκαθεν ο προμαχών της Ελλάδος, κατοικούμενο από ακραιφνείς Έλληνες, οι οποίοι είχαν αναπτύξει σημαντικότατη πολιτισμική και οικονομική δραστηριότητα κατά την Τουρκοκρατία, κατά την οποία το Μελένικο υπήρξε μία από τις κυριότερες εστίες του Ελληνισμού της Βορείου Μακεδονίας.

Το Ελληνικότατο Μελένικο. διακρίνονταν ανέκαθεν για την πνευματική του παράδοση. Στα Γράμματα κατείχε την 5η θέση, μετά την Χίο, την Σμύρνη, τις Κυδωνιές και την Κέρκυρα. Οι Μελενίκιοι, ουδέποτε έπαυσαν να καλλιεργούν τα Γράμματα και να λατρεύουν τις Μούσες.

Ήδη, από του έτους 1880 λειτουργούσε στο Μελένικο ανώτερο Ελληνικό Σχολείο, στο οποίο αρχιδιδάσκαλος ήταν ο Δημήτριος Καλαμβακίδης.

Το 1913 λειτουργούσαν στο Μελένικο τα εξής Σχολεία:

  • Εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο με 180 μαθητάς και 8 διδασκάλους.
  • Παρθεναγωγείο με 120 μαθήτριες και 4 διδασκάλισσες,
  • Τετρατάξιο Ημιγυμνάσιο με 60 μαθητάς και 4 καθηγητάς.
  • Νηπιαγωγείο με 40 νήπια και μία νηπιαγωγό.

Επί Τουρκοκρατίας τα σχολεία του Μελενίκου λειτουργούσαν κανονικά και με πλήρες προσωπικό. Αυτό καθίστατο δυνατόν χάρις στην συνδρομή των κατοίκων του και στην γενναία αρωγή των διαβιούντων στην Αυστροουγγαρία πλουσίων Μελενικίων, οι οποίοι συνιστούσαν εκεί τις Κοινότητες τους. Τα σχολεία του Μελενίκου συντηρούνταν, επίσης, με ειδική φορολογία που επιβάλλετο εκάστοτε υπό του Κοινού Μελενίκου.

Τόσον μεγάλη ήταν η φιλοπατρία των εις την ξένην διαβιούντων Μελενικίων, ώστε απέστελλον γενναιοδώρως ούτοι τις οικονομίες των στη γενέτειρα τους για την συντήρηση των σχολείων, των εκκλησιών και των ευαγών Ιδρυμάτων του Μελενίκου.

Ο Μητροπολίτης ήταν ο γενικός επόπτης και ελεγκτής για όλα τα ζητήματα που αφορούσαν τα σχολεία, τις εκκλησίες και αυτήν ακόμη την Κοινότητα του Μελενίκου.

Η Δημογεροντία του Μελενίκου εφρόντιζε να αποστέλλη διδασκάλους όχι μόνον στο Σιδηρόκαστρο, αλλά και στις Σέρρες, την Αλιστράτη, την Δράμα, την Θάσο, την Καβάλα και αλλαχού.

Διακαής πόθος των Μελενικίων ήταν η σπουδή των τέκνων τους. Προς τούτο έκαμναν αιματηρές οικονομίες για να εξοικονομήσουν τα αναγκαία χρήματα, προκειμένου να αποστείλουν τα παιδιά τους στις Σέρρες ή και στο εξωτερικό για σπουδές, κατά προτίμηση δε στη Βιέννη, όπου υπήρχε ανθούσα παροικία Μελενικίων.

Στο Μελένικο, όπως προαναφέρουμε, εκαλλιεργήθησαν πολύ τα Γράμματα. Στα Σχολεία του Μελενίκου δίδαξε, μεταξύ των άλλων και ο Χριστόφορος Φιλητάς της Σχολής Μπαλάνων ως διακεκριμένος φιλόλογος και ιατρός. Επίσης, εδίδαξε και ο ομοίως από την Σχολή Μπαλάνων προερχόμενος Πέτρος Παπαγεωργίου, ο οποίος καταγόταν από την Σιάτιστα. Μεταξύ των κορυφαίων διδασκάλων του Μελενίκου, αναμφιβόλως συγκαταλέγεται και ο Αδάμ Ζαπέκος ο οποίος παραλλήλως με τα διδακτικά του καθήκοντα, κατά τις Κυριακές και τις εορτές εκήρυττε τον θείο λόγο και διεκρίνετο για την ταπεινοφροσύνη του, τους καλούς του τρόπους και για το ότι ήταν καταδεκτικός εις όλους. Τόσο στο Μελένικο, όσο και στις Σέρρες, η παρουσία του Ζαπέκου υπήρξε άκρως επωφελής, όχι μόνον με την διδασκαλία του, αλλά και το λιτό βίο του και το κήρυγμα του Ευαγγελίου. Ο Αδάμ Ζαπέκος, υπήρξε, εκτός των άλλων, διδάσκαλος και του Αναστασίου Πολυζωΐδη.

Ο Δημήτριος Καλαμβακίδης, Μελενίκιος την καταγωγή, εσπούδασε στη Βιέννη και επί πολλά έτη διετέλεσε διδάσκαλος στο Μελένικο, όπου κατά τα έτη 1839 – 1846 διέθετε και ιδιόκτητο τυπογραφείο – που ήταν ένα από τα πρώτα τυπογραφεία που ιδρύθηκαν στη Μακεδονία – στο οποίο ετύπωνε διάφορα βιβλία, δικά του και ξένα.

Ας σημειωθεί, ότι ο Καλαμβακίδης διετέλεσε και Σχολάρης της περίφημης Κεντρικής Ελληνικής Σχολής της γενέτειρας μου, της Αλιστράτης, και γραμματεύς του τότε (1841) εδρεύοντος στην Αλιστράτη Μητροπολίτου Δράμας. Αυτό προκύπτει από σχετική επιστολή του μεγάλου ευεργέτου του Μελενίκου, ιατρού Αναστασίου Παλατίδη. η οποία απεστάλη στον Καλαμβακίδη για να μεριμνήσει για την διοργάνωση της εν λόγω Σχολής της Αλιστράτης. Σε απάντηση, ο Καλαμβακίδης παρακαλεί τον Παλατίδη για την αποστολή στην Αλιστράτη βιβλίων για τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης της Σχολής της, καθώς επίσης και διαφόρων εποπτικών οργάνων διδασκαλίας.

Ο Καλαμβακίδης διακρίνονταν για την γλαφυρότητα της γλώσσης του και τον πλούτο των διανοημάτων του, καθώς επίσης και για την θεοσέβεια του. Ήταν άριστος γνώστης της αρχαίας Ελληνικής γλώσσης και το γλωσσικό του ύφος, όπως άλλωστε και όλων των άλλων διδασκάλων της εποχής εκείνης, οι οποίοι διακρίνονταν για την βαθειά χριστιανική τους πίστη, ήταν έντονα εκκλησιαστικό.

Γενικά, θα πρέπει να λεχθή, ότι ο Δημήτριος Καλαμβακίδης, υπήρξε εξέχουσα πνευματική φυσιογνωμία της εποχής του, αφού με την πολυσχιδή δράση του, ωφέλησε τα μέγιστα το Ελληνικό Γένος και ειδικότερα την ιδιαίτερη πατρίδα του, το Μελένικο, καθώς επίσης και την ιστορική κωμόπολη της Αλιστράτης, όπου, όπως προαναφέρουμε, διετέλεσε αρχιδιδάσκαλος και πρώτος Σχολάρχης της εκεί περίφημης Κεντρικής Ελληνικής Σχολής, η οποία υπήρξε εφάμιλλη της αντίστοιχης Σχολής των Σερρών.

Μετά τον Ζαπέκο και τον Καλαμβακίδη, δίδαξε στην Σχολή του Μελενίκου ο Γεώργιος Τζιέρης ο οποίος μετέφρασε από τα γαλλικά το βιβλίο «Η διδασκαλία κατά την αλληλοδιδακτικήν μέθοδον». Η μετάφραση αυτή απετέλεσε πολύτιμο οδηγό για τους διδασκάλους του Μελενίκου.

Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε, ότι στη χορεία των επιφανών διδασκάλων του Μελενίκου συγκαταλέγονται, επίσης, ο Ιωάννης Βασματζίδης. συγγραφέας του σπουδαίου βιβλίου «Η Μακεδονία προ της Δωρικής Μεταναστεύσεως», ο Νικόλαος Ζαχαριάδης, ο Δημήτριος Λάσκαρις. γόνος της γνωστής αρχοντικής οικογενείας του Βυζαντίου, ο Γάϊος Λαζάρου, ο Κ. Σούτης, ο Δημήτριος Βαρδάκας, ο Μετσοβίτης κ.λ.π.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ακόμη, ότι τα παιδιά του Μελενίκου που αποφοιτούσαν από την Σχολή αυτού, συμπλήρωναν τις σπουδές τους στις Σέρρες.

Κατά τον Αναστάσιο Πολυζωΐδη όσοι αποφοιτούσαν από την Σχολή του Μελενίκου, «εμφορούντο πνεύματος αγίου και ενθέρμου ζήλου προς την Ελληνικήν Παιδείαν, συνδυασμένην μετά της Ορθοδόξου Χριστιανικής πίστεως».

Τέλος, θα πρέπει να λεχθεί και πάλιν, ότι το πολυθρύλητο Μελένικο με τις πολλές παραδόσεις του, δεν ανέδειξε μόνον ονομαστούς εκπαιδευτικούς και άλλους πνευματικούς ανθρώπους, αλλά επίλεκτο τέκνο αυτού, υπήρξε και ο Αναστάσιος Πολυζωΐδης, ο διακεκριμένος αυτός λόγιος, πολιτικός και δικαστής, ο οποίος έγινε ευρύτερα γνωστός και θα παραμείνη εσαεί υπόδειγμα – και φωτεινό παράδειγμα προς μίμησιν – αμερόληπτου και αδέκαστου δικαστού, εκ του ότι ως Πρόεδρος του συγκροτηθέντος στο Ναύπλιο εκτάκτου δικαστηρίου, αρνήθηκε ρητώς μαζί με τον συνάδελφο του Γεώργιο Τερτσέτη, να υποκύψη στις αφόρητες πιέσεις, των Βαυαρών και να καταδικάση σε θάνατο -όπως του ζητούσαν- επί εσχάτη προδοσία, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τον εξάδελφο του Δημήτριο Πλαπούτα.

Ο Πολυζωΐδης που σε όλη του την ζωή, υπήρξε υπερασπιστής του Δικαίου, άριστος νομικός και τέλειος άνθρωπος και μάλιστα ανώτερος χρημάτων, εξυπηρέτησε πιστώς την Πατρίδα και ως στρατιώτης και ως πολιτικός και ως άνθρωπος των Γραμμάτων, αλλά και ως λαμπρός λειτουργός της Θέμιδος και αγωνιστής της Δημοκρατίας.

Από τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Σερρών