Βασίλειος Θεοφάνους (1895 – 1984)

Φημισμένος βιολιστής, συνθέτης και μαέστρος. Γεννήθηκε στο Μελένικο το 1895.

Αρχικά (1907) σπούδασε στο Ωδείο Αθηνών (βιολί με τον Γ. Χωραφά και τον I. Μπουστίντουι και θεωρητικά με τον M. Καλομοίρη). Υπήρξε ο πρώτος συνεργάτης του ιδρυτή του ΚΩΘ, Α. Καζαντζή.

Καθηγητής του Ωδείου Θεσ/νίκης από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του (προσλήφθηκε ενώ υπηρετούσε τη θητεία του στη Θεσ/νίκη), δίδαξε βιολί και θεωρητικά (από το 1915 ώς το 1956). Στο διάστημα 1922-24 πήγε με άδεια του ΚΩΘ στο Παρίσι, όπου σπούδασε με τον P. Vidal φούγκα και ενορχήστρωση. Αργότερα, έχοντας τη θέση του διευθύνοντος το ΚΩΘ αναγκάστηκε να αποχωρήσει λόγω βαριάς πάθησης στα μάτια (γλαύκωμα).

Από την τάξη του απεφοίτησαν αξιόλογοι καλλιτέχνες, που σταδιοδρόμησαν με επιτυχία ως εκτελεστές και παιδαγωγοί (ο Χρήστος Δέλλας, η Ίντα Μαργαρίτη, ο Χρ. Πολυζωίδης, ο Τάσος Παππάς, ο Κυριάκος Πάτρας, η Ντάνη Δοσίου, ο Aνδρέας Μακρής, η Καίτη Σασαρόλη, κ.ά.). Έδωσε περίπου 50 διπλώματα και πτυχία βιολιού και θεωρητικών.

Υπήρξε επίσης ο πρώτος που πήρε μέρος ως σολίστ του βιολιού με την Ορχήστρα του ΚΩΘ στην “παρθενική” της συναυλία το 1923 (έπαιξε το κοντσέρτο του Βιετάν σε ρε ελάσσονα). Εδωσε και πολλά ατομικά ρεσιτάλ. Επίσης διηύθυνε επί 30 χρόνια συναυλίες της Συμφωνικής Ορχ. του Ωδείου και όταν ιδρύθηκε η ΚΟΒΕ, υπήρξε επί σειρά ετών μαέστρος της. Ακόμα, υπήρξε από τους δημιουργούς και για χρόνια δ/ντής (1935-50) της Χορωδίας των Σιδηροδρομικών “Θερμαϊκός” (έδωσε πάνω από 100 συναυλίες μαζί της σε όλη την Ελλάδα).

Ήταν επίσης δ/ντής της Χορωδίας της ΕΟΝ του Παν/μίου (που ιδρύθηκε το 1938). Διηύθυνε επανειλημμένα τις Συμφωνικές του ΕΙΡ Αθηνών και Θεσ/νίκης καθώς και την ΚΟΘ.

Ως συνθέτης υπήρξε από τα πρώτα μέλη της ΕΕΜ και έχει γράψει τα συμφωνικά έργα: “Προμηθέας δεσμώτης” (για υψίφωνο, χορωδία και ορχ, 1916), “Ο Μικές με το τσουλούφι” («Riquet a la houppe», μουσική μπαλέτου για το ομώνυμο σκηνικό έργο του Αιμίλιου Ριάδη. 1929), το τρίπτυχο για ορχήστρα “Αττική*” (1947, 1952), «Ιντερμέτζο» (άγνωστης χρονολογίας), το συμφωνικό ποίημα “Αναστενάρια*” (1950, για μεγάλη ορχ.), κ.λπ.

Έγραψε επίσης έργα μουσικής δωματίου, όπως “Σονάτα” για βιολί και πιάνο, “Νυχτερινό” για πιάνο (1954), 5 “Νανουρίσματα” για πιάνο (1960: στην εγγονή του Αλεξάνδρα, 1963: στην εγγονή του Δήμητρα, 1964: στον εγγονό του Νίκο, 1965: στην εγγονή του Μαρίνα, 1969: στον εγγονό του Βασίλη), διάφορα κομμάτια για βιολί, και τραγούδια.

Ορισμένα από τα έργα του έχουν εκτελεστεί σε συναυλίες, όπως: 2 “Μενουέτα για ορχ. εγχ.” (1ο: 1931, 2ο: 1934), o “Νεκρός Ακρίτης*” (ελεγείο για ορχ., 1952), κ.λπ.

Δημοσίευσε τεύχος 5 τραγουδιών για σοπράνο και βαρύτονο (1953, οι τίτλοι τους αναφέρονται κατωτέρω), “44 τραγούδια για παιδιά σχολικής ηλικίας” και “Ο μικρός βιολιστής” μέθοδο βιολιού για παιδιά.

Από τα σχολικά του τραγούδια ξεχωρίζουν τα: «Στο φεγγάρι» και «Το μικρό σχολειό μας» (σε στίχους Στ. Σπεράντζα), «Το ρολόι» και «Το τραγούδι του νερού» (σε στίχους Μιχ. Στασινόπουλου), «Πατρίδα» και «Γλυστράς καραβάκι» (σε στίχους Αλ. Κατακουζηνού).

Επίσης ασχολήθηκε με διασκευές δημοτικών τραγουδιών. Aπό τα τραγούδια του σημειώνουμε τα: “Χωρισμός” (στίχοι Ι. Γρυπάρη, 1917), “Η κόρη στ’ ακρογυάλι” (στίχοι Β. Αφεντάκη, 1929` πρωτοεμφανίστηκε το 1923 με τίτλο «Η κόρη που περίμενε»), “Εσπερινός” (στίχοι Γ. Δροσίνη), “Νοσταλγία” (στίχοι Νανάς Κοντού), “Σαν κοιμάται” (στίχοι Τ. Γκοσιόπουλου), «Η κορδέλα» (στίχοι Ιφιγένειας Διδασκάλου, για χορωδία κοριτσιών, 1962), “Η αγάπη της νεράιδας” (στίχοι Ν. Μαγιάκου, 1919), «Μακεδονικός χορός» (για ανδρική χορωδία, από το γνωστό δημοτικό «Κόκκινος πετεινός λαλεί»), «Ήλιος της Ελλάδας» (για ανδρική ή γυναικεία χορωδία a cappella, σε στίχους Λορ.. Μαβίλη), «Θεριστάδες» (1938), κ.λπ.

Τιμήθηκε το 1932 για το τραγούδι “Του Καρναβαλιού” και το 1938 σε Διαγωνισμό του Υπουργείου Εσωτερικών για τη σύνθεση Ύμνου («Η σημαία ψηλά κυματίζει», για ανδρική χορωδία). (Βλ. και Ευστρατιάδης Αλέξ. Επίσης για τον ενδιαφερόμενο αναγνώστη υπάρχει σχετικό εμπεριστατωμένο άρθρο του Θωμά Ταμβάκου στην Εφημερίδα «Νέοι Αγώνες Ηπείρου, 8.5.1996).

Απεβίωσε στη Θεσσαλονίκη το 1984.

 

* Τα «Αναστενάρια» πρωτοπαίχτηκαν από την Κ.Ο.Θ. στις 3-6-1968 με διευθυντή τον Γ.Θυμή και ο «Νεκρός Ακρίτης» στις γιορτές των «Δημητρίων» του 1960, πάλι από την Κ.Ο.Θ.με διευθυντή τον Σόλωνα Μιχαηλίδη. Το ίδιο έργο, παρουσιάστηκε το 1997 με την ορχήστρα της ΕΡΤ στο Μέγαρο Μουσικής με μαέστρο τον Αλκη Μπαλτά, ενώ το 2005 η Κρατική Ορχήστα εκτέλεσε το συμφωνικό ποίημα «Αττική» υπό τη διεύθυνση του Βύρωνα Φιδετζή, σε συναυλία αφιερωμένη σε ΄Ελληνες συνθέτες.