100 Χρόνια από την παράδοση του Μελενίκου στους Βούλγαρους

Με αφορμή τα άρθρα δύο γαλλικών εφημερίδων του 1913, που αφιερώνουν το πρωτοσέλιδό  τους στο Ελληνικότατο Μελένικο, που μέσα σε ένα μήνα περνάει άδικα στα χέρια των Βουλγάρων, τιμούμε την θλιβερή αυτή επέτειο των 100 χρόνων.

Φώτο 1. Le Petit Journal

Η λεζάντα της 1ης εφημερίδας Le petit Journal  της 7ης Σεπτεμβρίου 1913 (φώτο 1), αναφέρει «Η ΕΞΟΔΟΣ ΕΝΟΣ ΛΑΟΥ. Οι κάτοικοι του Μελένικου ενώπιον των Βουλγάρων καίνε την πόλη τους πριν να φύγουν». Το άρθρο συνεχίζει, «..οι κάτοικοι του Μελένικου, παλιάς βυζαντινής πόλης, μαθαίνοντας ότι η πόλη τους θα περνούσε υπό Βουλγαρική κυριαρχία, καταλήγουν να εγκαταλείψουν τη χώρα, αφού καταστρέψουν ολοσχερώς την αρχαία πόλη τους. Προτού να φύγουν έβγαλαν τις εικόνες των αγίων από τις εκκλησίες τους, μη θέλοντας να αφήσουν τίποτα στα χέρια των βαρβάρων. Μετά την αναχώρηση των γυναικών και των παιδιών τους, με ότι υπάρχοντα μπορούσαν να μεταφέρουν, οι άντρες επέστρεψαν στις σκαμμένες στους βράχους κάβες και έσπασαν τα τεράστια βαρέλια, χύνοντας το κρασί στον χείμαρρο που διασχίζει την πόλη και έπειτα κατέστρεψαν τους αμπελώνες. Οι κάτοικοι του Μελένικου δεν αναχώρησαν από την πόλη τους παρά μόνο όταν είχαν μείνει μόνο στάχτες».

Τα περί πυρπολήσεως της πόλης από τους κατοίκους δεν ευσταθούν. Ίσως κάποιοι μην μπορώντας να δεχθούν ότι θα παραχωρήσουν το βιός τους στους εχθρούς να προέβησαν σε καταστροφές ή ακόμη και να έκαψαν την οικία τους, όμως επρόκειτο για μεμονωμένα περιστατικά και σίγουρα δεν έγινε συντεταγμένα όπως λέει το γαλλικό άρθρο. Σύμφωνα με τους κο Φουρτούνα Γιώργο και κα Φουρτούνα-Καλαφατοπούλου Ευδοκία οι Μελενίκιοι δεν θα έκαιγαν τα βυζαντινά αρχοντικά τους όντας πολύ περήφανοι. Δημοσίευμα της εφημερίδας ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ ΤΕΡΓΕΣΤΗΣ την 8η Αυγούστου 1913 συνηγορεί επίσης ότι το Μελένικο δεν κάηκε κατά την έξοδο των Ελλήνων, όπως διαβάζουμε στο βιβλίο του ζεύγους Φουρτούνα «Οι Μελενικιώτες στο Σιδηρόκαστρο 1913-2011». Στο βιβλίο «Το ηρωικόν Στάρτσοβον, μια χαμένη πατρίδα» του Παναγιώτου Στάμου διαβάζουμε «..Οι Μελενικιώτες δεν έκαψαν την πόλη τους, άνοιξαν όμως τις τρυπητές των βαρελιών, χωρητικότητας χιλιάδων οκάδων του φημισμένου Μελενικιώτικου κρασιού και ποτάμι από κρασί έτρεχε επί διήμερο στην χαράδρα, στις πλαγιές της οποίας ήταν χτισμένο το Μελένικο, τούτο με έκπληξη έβλεπον οι στρατιώτες μας και διηγούντο αργότερα, ένας δε εκ τούτων ήτο ο Χρήστος Παπακωνσταντίνου από το Σύρτζι της Τριφυλίας. Οι Βούλγαροι, όταν μπήκαν μέσα, δεν υπήρχε κανείς. Ερημιά παντού. Ένας τράβηξε και φωτογραφία, στην οποία έγραψε βουλγάρικα: «Μια μεγάλη κι ωραιότατη πόλη, αλλά χωρίς κατοίκους» και την έστειλε σε γνωστή του Ελληνική οικογένεια στην Ελλάδα.» Τέλος, η μαρτυρία του Γεωργίου Τζεμαϊλα  που ως όμηρος των Βουλγάρων κατά το έτος 1916 μαζί με άλλους Έλληνες «φιλοξενήθηκαν» στα ερειπωμένα σπίτια του Μελένικου, «..Εις το Μελένικο υπήρχαν κεναί πολλαί και μεγάλαι οικίαι, ανήκουσαι εις τους Έλληνας..Εις τας οικίας αυτάς μας εστέγασαν οι Βούλγαροι, ανά 10-20 οικογένειας εις εκάστην.. Εις το Μελένικο μας εκράτησαν επί 4 περίπου μήνας.» όπως καταγράφηκε στον 6ο τόμο των Σερραϊκών Χρονικών, που εκδίδει η Ιστορική & Λαογραφική Εταιρία Σερρών- Μελενίκου.

Φώτο 2. L’Illustration

Ο τίτλος της 2ης εφημερίδας L`ILLUSTRATION  της 30ης Αυγούστου 1913 (φώτο 2) , είναι εύγλωττος  «Η ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΜΙΑΣ ΠΟΛΗΣ». «…Οι κάτοικοι του Μελένικου προκειμένου να μην εκβουλγαριστούν όπως τους επέβαλε η πρόσφατη συνθήκη του Βουκουρεστίου, έκαψαν την πόλη τους προτού την εγκαταλείψουν για να βρουν καταφύγιο στην Ελλάδα. Για να εκτιμήσουμε το μέγεθος αυτής της απεγνωσμένης ενέργειας, πρέπει να γνωρίζουμε το κόστος της απώλειας που αντιπροσωπεύει στα μάτια αυτών που δεν δίστασαν να το πράξουν. Το Μελένικο δεν ήταν ένα φτωχό χωριό, αλλά μια όμορφη ακμάζουσα πόλη. Εκεί η ζωή ήταν εύκολη και γλυκιά. Ο πληθυσμός της αποτελούμενος από οινοπαραγωγούς απολάμβανε μεγάλη ευμάρεια. Οι πιο ταπεινοί κάτοικοί του είχαν άνετα σπιτικά, πολλά από τα οποία εξέπλητταν με τη χλιδή τους. Οι περιποιημένες κάβες μέσα σε φυσικά σπήλαια «τρυπητές» έκρυβαν σε αφθονία το φημισμένο κρασί που παράγει η χώρα κι από το οποίο αντλεί τον πλούτο της. Δεν υπήρχαν φτωχοί στο Μελένικο. Και η όμορφη Ελληνική πόλη, της οποίας η ίδρυση ανάγεται στα βυζαντινά χρόνια, διατηρούσε ευλαβικά και με υπερηφάνεια πολυάριθμους και ανεκτίμητους θρησκευτικούς θησαυρούς όπως κεντημένα φαιλόνια, αργυρούς και χρυσούς σταυρούς και πολλά αξιοθαύμαστα διακοσμητικά που μαρτυρούσαν το ένδοξο παρελθόν της. Όλα αυτά κατεστραμμένα ή διασκορπισμένα δεν υπάρχουν πια. Παραμένει μόνο η ανάμνησή τους…».

Μελένικο 18 Σεπτεμβρίου 1913
από Stéphane Passet

Η τρανότερη απόδειξη όμως ότι το ιστορικό Μελένικο δεν κάηκε από τους κατοίκους του ποτέ, αποτελούν οι αυτοχρωμικές φωτογραφίες που τράβηξε στο ερειπωμένο Μελένικο, ο Stephane Passet στις 17 & 18 Σεπτεμβρίου 1913, μια εβδομάδα αφότου έχει λήξει η διορία που προέβλεπε την αποχώρηση των Μελενικίων από τη φυσική τους πατρίδα.  Οι φωτογραφίες αυτές βρίσκονται στο Μουσείο Albert-Kahn στη Βουλώνη της Γαλλίας, αντίγραφα των οποίων υπάρχουν και στο αρχείο του Συνδέσμου μας. Η ουσία όμως παραμένει πάντα πικρή. Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου που υπογράφηκε την 10η Αυγούστου 1913, παραχωρεί στους ηττημένους Βούλγαρους, πόλεις και χωριά όπως το Μελένικο, το Πετρίτσι, το Στάρτσοβο και άλλες, που με τόσους αγώνες και θυσίες κρατήθηκαν Ελληνικές για πολλούς αιώνες.

Οι γνήσιες εκτυπώσεις των Παρισινών εφημερίδων του 1913 δωρήθηκαν στο αρχείο του Συνδέσμου Ευελπίδων Μελενίκου από τον Παρίση Νικόλαο, μέλος του Συνδέσμου μας και ιδρυτή-διαχειριστή της ιστοσελίδας meleniko.gr, για αυτό και τον ευχαριστούμε. Η μετάφραση των άρθρων έγινε από την Χανιώτη Ελίνα, την οποία επίσης ευχαριστούμε.

Ραδόβαλης Ηλίας,
Πρόεδρος Συνδέσμου Ευελπίδων Μελενίκου.