Χρονολόγιο

ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΛΕΝΙΚΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ

Το Μελένικο ιδρύθηκε στην αρχαιότητα από την Θρακική φυλή των Μαίδων, αν και δεν είναι γνωστή η αρχαία ονομασία του. Η σημερινή ονομασία του, σύμφωνα με την Ελληνική-Βυζαντινή παράδοση προέρχεται από τις λέξεις “Μέλας” (Μαύρος) και “Οίκος”, λόγω του ότι ήταν τόπος εξορίας Βυζαντινών αρχόντων. Αντίθετα, οι Βούλγαροι υποστηρίζουν ότι προέρχεται από την Σλαβική λέξη “Μελ” (κιμωλία), λόγω των περιέργων σχηματισμών των αμμωδών λόφων που περιβάλλουν την πόλη. Στην διάρκεια της ιστορίας του έχει περάσει στην κατοχή των Μακεδόνων (Φίλιππος o B’), των Ρωμαίων και των Βυζαντινών, των Βουλγάρων, των Σέρβων και των Οθωμανών. Σήμερα ανήκει στην Βουλγαρία. Βρίσκεται στην νότια Βουλγαρία, πολύ κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα.

Το Μελένικο αναφέρεται στην Ιστορία από το περίπου 800 μ.Χ., από τότε που ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Νικηφόρος ο Α΄ ίδρυσε εκεί οχυρό φρούριο, για να αποκρούει αποτελεσματικά τις σλαβικές επιδρομές από τον Βορρά, και προσπάθησε ανεπιτυχώς να εγκαταστήσει Βυζαντινή αποικία.

904: Η περιοχή του Μελενίκου, που τότε ονομαζόταν Ζαγόρια, προσαρτάται στην Βουλγαρία κάποια στιγμή μετά το 904 μ.Χ., κατά την διάρκεια της βασιλείας του Σαμουήλ (893-927).


1014: Το Μελένικο καταλαμβάνεται από τον Βασίλειο Β’ τον Βουλγαροκτόνο και επανιδρύεται η Βυζαντινή αποικία.


1196: Το Μελένικο καταλαμβάνεται από τους Βούλγαρους (Ιβάν Άσεν ο Α’).

1197-1207: Την περίοδο της βασιλείας του Ιβάν Άσεν ή Καλογιάν εξορίζονται στο Μελένικο πολλοί Έλληνες από την Φιλιππόπολη (σημερινό Πλόβντιβ).

1211: O Δεσπότης Αλέξι Σλαβ πολεμάει μαζί με το Δεσποτάτο της Ηπείρου τον Βούλγαρο τσάρο Βορίλο και καταλαμβάνει το φρούριο του Μελένικου. Εκεί μεταφέρει το 1215 την πρωτεύουσα του κράτους που έχει ιδρύσει και ονομάζεται “Αυτοκράτορας”. [Σημείωση: Την περίοδο της βυζαντινής αυτοκρατορίας τον τίτλο “Δεσπότης” έφερε ο Βυζαντινός αυτοκράτορας, συχνά τα παιδιά και τα αδέλφια του, καθώς και άλλοι ανεξάρτητοι ή αυτόνομοι Ηγεμόνες αναγνωρισμένοι όμως από το Βυζαντινό κράτος.]

1230: Μετά την μάχη στην Κλοκοτνίτσα, στις 9 Μαρτίου, το κράτος του Δεσπότη Αλέξι Σλαβ περνάει ξανά στα χέρια της Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας.


1246: Ο αυτοκράτορας της Νίκαιας, ενός από τα τρία αυτόνομα κρατίδια που δημιουργήθηκαν μετά από την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, Ιωάννης Γ΄ Βατάτζης εκστρατεύει κατά της Βουλγαρίας, την οποία κυβερνά ο ανήλικος ετεροθαλής αδελφός του Καλιμάν Μιχαήλ, και καταλαμβάνει φρούρια στην νότια Βουλγαρία μεταξύ των οποίων τις Σέρρες και το Μελένικο. Τοπάρχης της περιοχής διορίζεται ο Μιχαήλ Παλαιολόγος, μετέπειτα αυτοκράτορας του Βυζαντίου.

1255: Ο πρώην βούλγαρος φρούραρχος της πόλης, Δραγωτάς, επαναστατεί κατά της Βυζαντινής κυριαρχίας και πολυορκεί το Μελένικο. Η επανάσταση αποτυγχάνει μετά την παρέμβαση του αυτοκράτορα της Νίκαιας, Θεόδωρου Β’ Λάσκαρη.

Καθ’όλη την διάρκεια της Βυζαντινής κυριαρχίας (1246-1342), και κυρίως κατά την περίοδο της ρήξης των δύο Ανδρονίκων (1295-1320), το Μελένικο γίνεται πολλές φορές ο τόπος εξορίας Βυζαντινών ευγενών, οι οποίοι χτίζουν εκεί αρχοντικά σπίτια και – κατά κανόνα – ένα παρεκκλήσι. Σήμερα υπάρχουν στην περιοχή τα ερείπια από περίπου 78 εκκλησίες και εκκλησάκια.


1342: Το Μελένικο καταλαμβάνεται από τον Σέρβο βασιλέα Στέφανο Ντουσάν, ο οποίος αργότερα θα αυτοανακηρυχθεί “Αυτοκράτορας των Σέρβων και των Ελλήνων”. Η πόλη θα παραμείνει κάτω από την εξουσία του μέχρι τον θάνατο του το 1355.

1355: Η πόλη περνάει στον έλεγχο του Σέρβου δεσπότη των Σερρών, Ιωάννη Ούγκλεση μέχρι το 1371. Μετά τον θάνατο του, στην μάχη της Μαρίτσας (1371) εναντίων των Τούρκων, το Μελένικο περνάει στην κατοχή λιγότερο σημαντικών Σέρβων ηγετών, όπως ο Ντραγκάς και ο Κωνσταντίνος Ντεγιάνοβιτς.

1365: Ο Σέρβος δεσπότης των Σερρών, Ιωάννης Ούγκλεσης (1365-1371) δωρίζει την “Μονή Σπηλαίου” στην Μονή του Βατοπεδίου του Αγίου Όρους.

1371: Με Πατριαρχική πράξη δίνεται στον Μητροπολίτη Μελενίκου ο τόπος του Μητροπολίτη Ρόδου, γεγονός που υποδηλώνει την ανάδειξη του Μελενίκου σε σημαντικό αστικό κέντρο και εστία ελληνικών ενεργειών.

1395: Το Μελένικο καταλαμβάνεται από τους Οθωμανούς.


1715: Ξεκινάει η ανακατασκευή της Μονής Ροζηνού (Μοναστήρι του Ρόζεν, σήμερα), η οποία ολοκληρώνεται το 1732.

1730: Γεννιέται στο Μελένικο ο Μανασσής Ηλιάδης, Έλληνας λόγιος και γιατρός.

1754: Χτίζεται το αρχοντικό της ελληνικής οικογένειας των Κορδόπουλων.

1788: Γεννιέται στο Μελένικο ο Αναστάσιος Παλλατίδης (πιθανή ημερομηνία γέννησης).

1802: Γεννιέται στο Μελένικο ο Αναστάσιος Πολυζωΐδης

1813: Στη Γενική Συνέλευση όλων των κατοίκων του Μελένικου, την 1η Απριλίου, με την παρουσία του Μητροπολίτη Άνθιμου ψηφίζεται το καταστατικό της κοινοτικής οργάνωσης της πόλης το οποίο αναφέρεται ως «Σύστημα ή Διαταγαί» και εκδόθηκε στη Βιέννη την ίδια χρονιά από το τυπογραφείο του Ιωάννη Τζβεκίου: «Προς πλείονα αφορώσαι βελτίωσιν των εν αυτή Θείων οίκων, Σχολών τε και Νοσοκομείων και της των ενδεών απάντων φιλανθρωποτέρας οικονομίας τε και κηδεμονίας…». Το Καταστατικό, που εμπνεύστηκε και συνέταξε άγνωστος Μελενίκιος εγκαταστημένος στη Βιέννη, διατηρήθηκε αμετάβλητο μέχρι το 1860 ρυθμίζοντας κατά τρόπο πρωτοποριακό για την εποχή του την κοινοτική Διοίκηση της πόλης.

1822: Ο Νεόφυτος της Ρίλας μεταβαίνει στο Μελένικο και μένει εκεί για τέσσερα χρόνια εντρυφόντας στην Ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία.

1839:  Πάνω  από  δύο  χιλιάδες  άνθρωποι  από  την  πόλη  του  Μελενίκου,  έχοντας επικεφαλής τον αποφασιστικό και θαρραλέο μητροπολίτη Διονύσιο, άφησαν τα σπίτια και τις οικογένειές τους και μέσα στην καρδιά του χειμώνα, γυμνοί και πεινασμένοι άρχισαν μια άνευ προηγουμένου πορεία απόγνωσης και διαμαρτυρίας προς την Κωνσταντινούπολη. Οι Τούρκοι προσπάθησαν, και σ’ένα βαθμό πέτυχαν, να ανακόψουν την πορεία διαμαρτυρίας. Ωστόσο αρκετοί Μελενίκιοι κατάφεραν να φτάσουν από διάφορα σημεία στη Κωνσταντινούπολη.

1848: Ο Αναστάσιος Παλλατίδης υπέγραψε τη διαθήκη του με την οποία κληροδοτούσε τη μεγάλη του περιουσία στο Ελληνικό σχολείο του Μελενίκου. Πέθανε την ίδια χρονιά.

1876: Γεννιέται στο Μελένικο ο Γάιος Λαζάρου.

1878: Στις 3 Μαρτίου υπογράφεται μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Το Μελένικο περνάει στα χέρια του νεοσύστατου Βουλγαρικού κράτους. Στις 13 Ιουλίου υπογράφεται η Συνθήκη του Βερολίνου με την οποία το Μελένικο επιστρέφει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στα τέλη του 1878 με τις αρχές του 1879 ντόπιος πληθυσμός περιοχών που επιστράφηκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ανάμεσα σε αυτούς και κάτοικοι του Μελένικου, ξεσηκώνονται. Αργότερα, η εξέγερση τελειώνει άδοξα.

1895: Ο Βούλγαρος επαναστάτης Μπόρις Σαράφοβ απελευθερώνει από τους Οθωμανούς και διατηρεί κάτω από τον έλεγχο του για λίγες μέρες το Μελένικο πριν ξαναπεράσει στην κατοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

1895: Γεννιέται στο Μελένικο ο Βασίλειος Θεοφάνους.

1906: Ιδρύεται ο “Σύνδεσμος Ευελπίδων Μελενίκου” από τον μητροπολίτη Μελενίκου Ειρηναίο, σε συνεργασία με τον Έλληνα πρόξενο στις Σέρρες. Ο επίσημος σκοπός του ήταν φιλανθρωπικός και πολιτιστικός, αλλά κυρίως ήταν Εθνικός – φρόντιζε για την ασφάλεια των κατοίκων της περιοχής, ιδιαίτερα από τους Βούλγαρους κομιτατζήδες. Την ίδια χρονιά (26 Απριλίου), και πάλι με πρωτοβουλία του Ειρηναίου, συγκροτήθηκε και η Αδελφότητα Κυριών και Δεσποινίδων «Αρμονία», η οποία όμως κατάφερε να αναγνωριστεί από την Τούρκικη κυβέρνηση ως επίσημο Φιλανθρωπικό Σωματείο μετά από τρία χρόνια (1909).

1908: Γεννιέται στο Μελένικο ο Κώστας Ντίνος (Κωνσταντίνος Καλουπτσής).

1911: Με πρωταγωνίστριες τις γυναίκες του Συνδέσμου η «Αρμονία», ο ελληνισμός του Μελενίκου πραγματοποιώντας μια  μεγαλειώδη διαδήλωση (10 Φεβρουαρίου) κατόρθωσαν να ματαιώσουν τα σχέδια των Βουλγάρων για κατασκευή σχολείου και εκκλησίας στο κέντρο της πόλης.

1913: Στις 30 Μαΐου λήγει ο 1ος Βαλκανικός Πόλεμος με την υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου. Το Μελένικο περνάει από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Βουλγαρία. Στις 10 Αυγούστου λήγει ο 2ος Βαλκανικός Πόλεμος με την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου με την οποία το Μελένικο πέρασε οριστικά στη Βουλγάρικη επικράτεια. Οι Ελληνες κάτοικοι διασκορπίστηκαν σε Σιδηρόκαστρο, Σέρρες, Θεσσαλονίκη αφήνοντας πίσω τους 4 ελληνικά σχολεία και 600 ελληνικά σπίτια.. Το Μελένικο τότε αριθμούσε 500  περίπου  ελληνικές  οικογένειες, 80 οθωμανικές, 60 τσιγγάνικες και 10 μόνο βουλγαρικές.


1915: Στις 22 Απριλίου δολοφονείται κοντά στο Μελένικο ο Γιάνε Σαντάνσκι.

1940: Συντάσσεται στο Μελένικο η 6η Ορεινή Μεραρχία του XVIII Ορεινού Σώματος του Γερμανικού Στρατού, για να πάρει μέρος στην επιχείρηση εναντίον της Ελλάδας.

Βασισμένο στο κείμενο του Καπουτσή Κλέαρχου,
στο βιβλίο «Μελένικος: Ο Νεκρός Μακεδονικός Ακρίτης» του καθ. Πέτρου Σπανδωνίδου,
και στο Ιστορικό Ημερολόγιο Σερρών του Αραμπατζή Σάκη.