Σήμερα που οι Έλληνες θαλασσοδερνόμαστε χωρίς πυξίδα σε μια φουρτουνιασμένη διεθνή θάλασσα, μ’ ένα φτηνό σκαρί και με το πλήρωμα να έχει εξεγερθεί κατά του καπετάνιου.

Σήμερα που οι νέοι μας, πτυχιούχοι και μη, λόγω του αυξανόμενου ποσοστού ανεργίας, αναγκάζονται ή να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό ή να γίνουν υποτελείς της όποιας πολιτικής εύνοιας για να βρουν μια θέση εργασίας.

Σήμερα που η Παιδεία καθηλώθηκε στο “Προκρούστειο κρεββάτι περικοπών” με αποτέλεσμα οι δαπάνες, από το 2009 μέχρι σήμερα, να μειωθούν στο 35,5%, η απαστράπτουσα προσωπικότητα του Αν. Παλλατίδη, του ευεργέτη της σπουδάζουσας νεολαίας της υπόδουλης και ελεύθερης Ελλάδας της εποχής του και ειδικότερα της γενέτειράς του, το Μελένικο, μας παρηγορεί και μας θερμαίνει όπως οι ακτίνες του ήλιου μετά από ισχυρή καταιγίδα. Ο Ιατροφιλόσοφος Αν. Παλλατίδης, προτού κοιμηθεί τον αιώνιο ύπνο στο ελληνικό τμήμα του κοιμητηρίου SanKt – Marx της Βιέννης συνέταξε τη διαθήκη του, όπου άφησε ένα σημαντικό κληροδότημα στο Ελληνικό σχολείο Μελενίκου, ενώ όσο ζούσε, εκτός από το επάγγελμα του γιατρού, ασχολήθηκε για χρόνια με τη συγγραφή βιβλίων που σκοπό είχαν να βοηθήσουν τη σπουδάζουσα νεολαία και τους φιλομαθείς Έλληνες. Με τα βιβλία και τις μελέτες του καταπλημμύρισε τις βιβλιοθήκες και τα σχολεία της ελεύθερης και υπόδουλης Ελλάδος. Οι Μελενικιώτες ποτέ δεν ξέχασαν τον τολμηρό και γενναίο αγώνα του για την προστασία, επιβίωση και απαλλαγή από τον Τούρκο τύραννο Μουστά – μπέη, που για 32 χρόνια διοίκησε τυραννικώτατα την επαρχία Μελενίκου. Οι Μελενικιώτες λαμβάνοντας όλα τα προαναφερόμενα υπόψη τους, από το 1853, πέντε χρόνια μετά το άνοιγμα της διαθήκης του Αν. Παλλατίδη, τιμούν και εξυμνούν τον Ευεργέτη μέχρι σήμερα διότι:

• Στη γενέτειρα, το θρυλικό Μελενίκο, με τους ετήσιους τόκους του κληροδοτήματος, συντηρήθηκαν και βελτιώθηκαν τα σχολεία, αλλά και κτίστηκε στο χώρο του πατρικού του σπιτιού νέο εκπαιδευτήριο για τις νεαρές Μελενικιώτισσες, και
• Στη δεύτερη πατρίδα τους, το ακριτικό Σιδηρόκαστρο, από το 1913 μέχρι σήμερα, το κληροδότημα Παλλατίδη αποτελεί για το Παλλατίδειο Γυμνάσιο – Λύκειο Σιδηροκάστρου ένα σημαντικό κεφάλαιο που καλύπτει τις ποικίλες ανάγκες του.

Στο Μελένικο του 1853, μετά από προτροπή του Μητροπολίτη Διονυσίου Ταπεινού, αποφασίστηκε σε γενική συνέλευση του Κοινού, ο ευεργέτης να τιμάται ετησίως, κάθε δεύτερη Κυριακή της Μ. Σαρακοστής, με μονοκλησσιά στο ναό της Μητροπόλεως, αρχιερατική λειτουργία, συλλείτουργο όλων των ιερέων της πόλης και μνημόσυνο με κηροδοσία και κόλλυβα, για την ανάπαυση της ψυχής του. Από τα τέλη του 19ου αιώνα το καθιερωμένο μνημόσυνο του ευεργέτη τελείται μέχρι σήμερα την ημέρα της γιορτής των Τριών Ιεραρχών που είναι η γιορτή των γραμμάτων, της Παιδείας. Ο Γάιος Λαζάρου, στις αρχές του 20ου αιώνα, νεοδιόριστος εκπαιδευτικός στη γενέτειρά του το Μελενίκο, παρακολουθούσε την ημέρα της γιορτής των γραμμάτων τη θεία λειτουργία και το μνημόσυνο του Αν. Παλλατίδη στο ναό της Μητρόπολης. Συγκινημένος και συνεπαρμένος από την περιρρέουσα συγκίνηση των παρισταμένων συμπατριωτών του είδε προς στιγμή, με τα μάτια της καρδιάς, την ιερή σκιά του Παλλατίδη, που η φιλαλληλία, η ανιδιοτελής αγάπη και η ευεργεσία, της έδωσαν αγγελικά φτερά να πετά “ωσάν Αγγέλου φάσμα” στον εκκλησιαστικό χώρο. Αυτή η στιγμιαία οπτασία και η ευεργεσία ήταν η αφορμή για να συνθέσει, ο λογιώτατος αυτός εκπαιδευτικός ποίημα αφιερωμένο “Εις την ιεράν σκιάν του Παλλατίδου”.

Τι να προσδίδει μια χροιά σ’ όλον αυτό το πλήθος
κι όλων αι όψεις έλαβον μυστηριώδες ύφος;
Θρους ελαφρός ακούγεται ως παραδείσου άσμα
φτερουγισμός τις σιγηλός ωσάν Αγγέλου φάσμα.
Μύρον μεθυστικώτατον στα πέριξ διεχύθη
και με μαγεία μυστικήν το παν περιεβλήθη.
Είναι σκιά τις ιερά εδώ που φτερουγίζει
του Παλλατίδου η ψυχή η ευγενής και αγία.

Στους παραπάνω στίχους ο ποιητής παρουσιάζει με γλαφυρότητα την προσωπική του εμπειρία και την συγκινησιακή φόρτιση των εκκλησιαζόμενων συμπατριωτών του που καθρεφτίζεται στην όψη τους. Και συνεχίζει:

Πέτα ω πέτα σκιά παραδείσου
εκεί στην φαιδράν των Αγγέλων χορείαν.
Δέξαι τον αίνον κι ημάς ενθυμήσου
εδώ που τελούμεν την μνήμην την θείαν.

Ο Αν. Παλλατίδης κέρδισε τον παράδεισο, με την ανιδιοτέλεια, τον αλτρουϊσμό, τον ανθρωπισμό και κατατάχθηκε στην χορεία (χορό) των Αγγέλων. Ο ποιητής την ημέρα τιμής της μνήμης του, τον παρακαλεί να μη λησμονεί τους συμπατριώτες του, ζώντας στο λαμπερό παράδεισο, και εφόσον ως Άγγελος έχει παρρησία στον Πανδομήτορα Θεό, να πρεσβεύει για το έλεος του προς αυτούς.

Χάρμα πατρίδος πιστέ ευεργέτα
του σκότους σκορπίζεις τα βέλη τα μαύρα.
Έαρ γλυκύτατον πέτα ω πέτα,
και φέρ’ εις ημάς μυροβόλον την αύραν.

Οι πράξεις φιλοπατρίας και ευεργεσίας του Παλλατίδη έφεραν τη μυροβόλο άνοιξη “το έαρ της καλύτερης διαβίωσης των συμπατριωτών του μετά το χειμώνα της τυραννίας του Τούρκου διοικητή Μουστά – μπέη” αλλά και το “αναβαθμισμένο μορφωτικό έαρ” της σπουδάζουσας νεολαίας του Μελενίκου.

Και είναι όντως ένδοξως του Παλλατίδου ο βίος
τον τίτλο στην εικόνα του φέρ’ επαξίως.
Εξεπατρίσθη από μικρός εκεί στην Εσπερίαν,έχων το έλεος αρχήν και την ευεργεσίαν,
ειργάσθη ως Ασκληπιός μετά επιτυχίας.
Και ηξιώθη των τιμών και αυτής της βασιλείας.

Στους παραπάνω στίχους ο Γάιος Λαζάρου σκιαγραφεί τη βιογραφία του ευεργέτη, ο οποίος από μικρός ξενητεύτηκε στην Εσπερία (Ευρώπη) όπου σπούδασε την επιστήμη του Ασκληπιού. Ασκώντας το επάγγελμα του γιατρού με επιτυχία πρόσφερε συγχρόνως με τη θεραπεία, ελεημοσύνη και αγάπη στο συνάνθρωπο. Η άριστη γνώση της επιστήμης του και ο τίμιος και καθαρός χαρακτήρας του συνέβαλαν ώστε να προσληφθεί ως γιατρός της αυτοκρατορικής οικογένειας των Αψβούργων και να αναγορευθεί μέλος της αυτοκρατορικής ιατρικής συνδιδακτορίας.

Δεν ελησμόνει εν ταυτώ την φίλην του πατρίδα
περί αυτήν εστρέφετο μ’ αγάπην και ελπίδα.

Παρά τις τιμές και τα οφίκια ο Παλλατίδης δεν ξέχασε τη γενέτειρά του, εκείνη την πέτρινη γωνιά της πατρίδος, τη γεμάτη βράχια, χαράδρες και νεροσυρμές, και παρά τον φόρτο των υποχρεώσεών του μεριμνούσε με αγάπη για την μορφωτική πρόοδο της νεολαίας και την καλύτερη διαβίωση και οικονομική πρόοδο των συμπατριωτών του, ελπίζοντας στην αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και την αποκατάσταση της ελευθερίας.

Και όταν τον ηρώτησαν γιατί δεν ενυμφεύθη
από την πατρίδα την γλυκιά, είπε πως εμαγεύθη.
Αυτήν ηγάπησε πιστά, αυτήν ηρραβωνίσθη
τους νέους της στους κόλπους του ως τέκνα ενεστερνίσθη.

Όπως οι εκκλησιαστικοί πατέρες, οι μοναχοί και μοναχές, οι αρχιερείς και οι ιερείς διακατέχονται από τον “θείο έρωτα” για το γλυκύτατο Χριστό, έτσι και η ευαίσθητη ψυχή του Παλλατίδη πυρπολήθηκε από το φλογερό συναίσθημα του έρωτα για την πατρίδα “του έρωτα που ενώνει σε μια θεία ένωση την ψυχή και την αίσθηση, που είναι γήινο μαζί και φτερωτό” όπως έλεγε ο ελληνιστής Λεγκράντ. Ο ποιητής για να δώσει έμφαση στην φιλοπατρία του Παλλατίδη, μας παρουσιάζει από τον 25ο στίχο έως τον 28ο ένα φανταστικό διάλογο του ευεργέτη με κάποιους οι οποίοι ρωτούσαν για την αγαμία του. Η απάντηση του ιδεολόγου Παλλατίδη ήταν : “από την πατρίδα τη γλυκιά μαγεύτηκα, αυτή παντρεύτηκα και τα παιδιά της αγκάλιασα με θέρμη σαν να ήταν δικά μου παιδιά”. Ο Παλλατίδης που ήταν και φιλόσοφος και ήθελε η ζωή του να αποκτήσει νόημα, προσπάθησε να επιτύχει ο στόχος και σκοπός της ζωής του, βοηθώντας τη σπουδάζουσα νεολαία του τόπου του. Εξάλλου ο Αριστοτέλης και ο Ρωμαίος πολιτικός Κάτων ο πρεσβύτερος έλεγαν αντίστοιχα : “Η ζωή μας αποκτά νόημα μόνο όταν πετύχουμε τους στόχους μας”, “Όταν παύσουμε να συμπαθούμε τους νέους, τότε το έργο μας στον κόσμο αυτό τελείωσε”. Η ακαταμάχητη αγάπη για την πατρίδα που ένιωθε ο Παλλατίδης δεν χωρούσε στην καρδιά του μαζί με την αγάπη της ωραιότερης Βιεννέζας που κυκλοφορούσε στα σαλόνια των ανακτόρων. Ο ευπατρίδης Παλλατίδης δεν θα ένιωθε ποτέ ευτυχισμένος με την οικογένειά του, σκεπτόμενος την μπότα του κατακτητή στον αυχένα της αγαπημένης του πατρίδας και τους νέους της να μεταναστεύουν, διότι η παιδεία στην γενέτειρα ήταν ανεπαρκής λόγω έλλειψης χρημάτων. Έτσι η άδολη αγάπη για την πατρίδα και τη σπουδάζουσα νεολαία μετουσιάστηκε σε πράξη με το κληροδότημα που άφησε “προς φωτισμό της νεολαίας” όπως έγραψε στη διαθήκη του. Γι’ αυτό ο ποιητής αναφωνεί :

Ω ουράνια βούλησις αγγελική ιδέα,
Έρως ιδανικώτατος απόφασις ωραία

Στους επόμενους στίχους ο Γάιος Λαζάρου μας μιλά για την μετουσιωμένη πράξη αγάπης του Παλλατίδη προς τους νέους που εξάγνισε και ανέβασε σε καταπληκτικά ύψη την ψυχή του. Το ουράνιο πέταγμα της ψυχής του Παλλατίδη συμπαρασύρει και εμάς του γήινους θαυμαστές του που κοιτώντας ψηλά μετρούμε το μέγεθος των πράξεων του ευεργέτη, νιώθοντας απέραντο σεβασμό.

Το παν σιγά και στέκεται, το αίμα εις τας φλέβας.
Για να προσφέρει έπαινον για να απονείμη σέβας.
Και η ψυχή για μια στιγμή πετά από το σώμα κι ανέρχεται εις υψηλόν της ατμόσφαιρας στρώμα
μεμονωμένη υψηλά ησύχως να ρεμβάση
το ύψος της εκφράσεως το μέγα να θαυμάση.

Συνεχίζοντας ο ποιητής, μας προσγειώνει στην πραγματικότητα υπενθυμίζοντάς μας ότι τα χρόνια της επίγειας ζωής μας κυλούν γρήγορα σαν ένα ονειρικό ποτάμι. Τα άνθη της νιότης, της ομορφιάς, του μυαλού με το πέρασμα του χρόνου μαραίνονται. Είμαστε θνητοί και γι’ αυτό πρέπει να πορευόμαστε στη ζωή δημιουργικά. Να νοιαζόμαστε για τον καημό και τον πόνο του δοκιμαζόμενου ανθρώπου. Να παρέχουμε οποιαδήποτε μορφή βοήθειας και συμπαράστασης (υλική, ψυχική, ηθική) στο συνάνθρωπο. Να μη στεκόμαστε με θαυμασμό μπροστά σε κανένα από τα επίγεια (πλούτο, δόξα, εξουσία, διασκεδάσεις κ.λ.π.) διότι όλα αυτά έχουν ένα τέλος, είναι ματαιότητα, και δεν προσφέρουν κανένα όφελος. “Μόνο τα έργα τα καλά και η ευεργεσία, αθάνατα δια τας ψυχάς καθίστανται μνημεία” όπως τονίζει ο ποιητής στους στίχους 39 και 40.

Όλα τα βλέπει βέβαια παντού πραγματικότης
δεν είναι ο βίος όνειρον, δεν είναι ματαιότητης,
όταν τα έργα τα καλά και η ευεργεσία
αθάνατα για τας ψυχάς καθίστανται μνημεία.
Μαραίνονται και χάνονται της φύσεως τα κάλλη
το ρόδον το γλυκύτατον εφήμερα θα θάλλη.
Η λυγυρά η αηδών το άσμα της θα παύση
και η νεότης η φαιδρά τα νιάτα της θα κλαύση.
Μόνον τα έργα τα καλά και η ευεργεσίας
αθάνατα δια τας ψυχάς θα μένωση μνημεία.

Στους τελευταίους δυο στίχους ο Γάιος Λαζάρου προτρέπει τους ευεργετηθέντες νέους και νέες του Μελενίκου να ψάλλουν μαζί με όλους του Μελενικιώτες ευχαριστήριο και επαινετικό ύμνο στον ευεργέτη Αν. Παλλατίδη.

Και τώρα ας στήσωμεν χορόν θηλέων και αρρένων
και ας ψάλλωμεν όλοι μαζί στον Παλλατίδην αίνον.

Ηθικό χρέος για του Μελενικιώτες, τους εκπαιδευτικούς και μαθητές του Παλλατιδείου Γυμνασίου – Λυκείου Σιδηροκάστρου είναι να τιμούν την μνήμη του ευεργέτη που το μέγεθος της πράξεώς του είναι δυσθεόρατο. Η φιλοπατρία του Παλλατίδη θα πρέπει να καθοδηγεί τους σημερινούς νέους που θα κληθούν σε λίγο να επωμιστούν το βάρος της ευθύνης για το μέλλον της πατρίδας μας. Το μέλλον της χώρας μας σκιαγραφείται ζοφερό λόγω μνημονίου. Οι νέοι, ειδικά αυτοί που θα ασχοληθούν με την πολιτική, έχουν την ιστορική ευκαιρία να παλέψουν σθεναρά με το τέρας της ύφεσης ώστε να αλλάξουν την εικόνα που βλέπει σήμερα η υφήλιος.

Ευδοκία Καλαφατοπούλου – Φουρτούνα.