23/06/14: Αφιέρωμα στον Αναστάσιο Πολυζωίδη

Διαβάστε επίσης τη σελίδα του Αν. Πολυζωίδη
στην κατηγορία Πρόσωπα.

polizoidisΜε αφορμή τα 212 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου αυτού άνδρα (20 Φεβρουαρίου 1802), αλλά και τα 180 χρόνια από τη δίκη του Κολοκοτρώνη (16 Απριλίου – 26 Μαΐου 1834), στην οποία διετέλεσε πρόεδρος, θα κάνουμε μια αναδρομή στην ιστορική φυσιογνωμία που ονομάστηκε σύγχρονος Αριστείδης λόγω του  πνεύματος δικαιοσύνης που επέδειξε.

Η γεμάτη αθλιότητες στα όρια του γκροτέσκου πραγματικότητα που βιώνουμε και τα κίβδηλα πρότυπα που μας σερβίρονται από κάθε μέσο, με οδηγούν για άλλη μια φορά να ανατρέξω στο παρελθόν για να βρω κάποιο άτομο που θα μου θυμίσει με τις πράξεις του τι σημαίνει ακεραιότητα, δικαιοσύνη, αυτοθυσία, παρρησία. Επιτρέψτε μου λοιπόν αυτή την αναδρομή, με την ελπίδα να μην μείνουμε να αναπολούμε τις χαμένες αξίες, αλλά να τις ανακαλύψουμε ξανά μέσα μας.

Ο Αναστάσιος Πολυζωΐδης γεννήθηκε στο Μελένικο, από μητέρα Μελενίκια και πατέρα Σερραίο. Ο πατέρας του ευκατάστατος έμπορος ήταν εγκατεστημένος στο Μελένικο μαζί με τον αδελφό του και κατόπιν Μητροπολίτη Λεόντιο, ο όποιος αρχιεράτευσε στο Μελένικο από το 1769 μέχρι το 1796. Μαθήτευσε στα ακμαιότατα σχολεία του Μελένικου και οι δάσκαλοι του Αδάμ Ζαπέκος και Χριστόφορος Φιλητάς, από νωρίς σμίλεψαν την ψυχή του δίκαιου και ελεύθερου αυτού ανθρώπου. Ο πατέρας του, ήταν μέσα στο λαό του Μελένικου που μαζί με τα υπόλοιπα εμπορικά και μη «σινάφια» ψήφησαν την 1η Απριλίου 1813, το Καταστατικό του Κοινού των Μελενίκων. Ο μικρός Αναστάσιος διδάχτηκε από νωρίς τις αρετές αυτού του Συστήματος, που διαπνέεται από δημοκρατικές αρχές και φιλελεύθερο πνεύμα και έχει πρώιμο άρωμα ελευθερίας στο τουρκοκρατούμενο ακόμη Μελένικο. Αφού σπούδασε νομικά, ιστορία και κοινωνικές επιστήμες στο Γκέτινγκεν, στη Βιέννη και το Βερολίνο, επέστρεψε στην Ελλάδα με το ξέσπασμα της Επανάστασης το 1821.

Ο Αν. Πολυζωΐδης ανήκει σε μια εκλεχτή ομάδα «εξευρωπαϊσμένων» Ελλήνων που εγκαταλείπουν τα επιτεύγματά τους στην κεντρική Ευρώπη και συσπειρώνονται για να υπηρετήσουν την αναγεννώμενη Ελλάδα. Μαζί με άλλους φιλέλληνες συνεργάζεται στο Μεσολόγγι με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Παίρνει μέρος στην Α` Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου το 1822, στην οποία συντάσσει σχεδόν μόνος του το Σύνταγμα και τη διακήρυξη της 15ης Ιανουαρίου. Την επόμενη χρονιά στάλθηκε ως επικεφαλής της επιτροπής για την εξασφάλιση λήψης δανείου από την Αγγλία. Το 1827 εκλέγεται πληρεξούσιος στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας. Αντιδρά στην αυταρχική κυβέρνηση του Καποδίστρια την οποία αντιπολιτεύεται και εκδίδει στη Ύδρα την εφημερίδα «Απόλλων».

Για τους περισσότερους Έλληνες ο Αν. Πολυζωΐδης καταγράφηκε στην ιστορία ως ο δικαστής που με την σθεναρή στάση του κατόρθωσε να γλιτώσει τον Θ. Κολοκοτρώνη και τον Δ. Πλαπούτα από την άδικη θανατική καταδίκη που είχε ήδη προαποφασίσει για αυτούς το βαυαρικό καθεστώς. Με την άφιξη του νεαρού Όθωνα διορίστηκε Πρόεδρος του δικαστηρίου του Ναυπλίου το 1882 και μαζί με τον Γεώργιο Τερτσέτη υπερασπίστηκαν έμπρακτα την ιδέα της ανεξάρτητης ελληνικής δικαιοσύνης. Αντέκρουσαν με ζήλο  τις ψευδομαρτυρίες και τα χαλκευμένα στοιχεία με στόχο την θανατική καταδίκη του Κολοκοτρώνη για εσχάτη προδοσία, παρόλο που γνώριζαν πως η απόφασή τους θα επέφερε την δική τους ποινική δίωξη. Χαρακτηριστικός είναι ο διάλογος μεταξύ του υπουργού δικαιοσύνης Σχινά και του Πολυζωΐδη:

Εν ονόματι του Βασιλέως σας προσκαλώ να υπογράψετε την απόφασιν.

-Εν ονόματι της δικαιοσύνης δεν την υπογράφω…. Προτιμώ την αποκοπήν της χειρός μου, αλλά δεν υπογράφω

Η δίκη των δικαστών που αρνήθηκαν να υπογράψουν, αναβαλλόταν συνέχεια τον Ιούλιο του 1834 γιατί ήταν δύσκολο να βρεθούν δικαστές να καταδικάσουν τον Πολυζωΐδη και τον Τερτσέτη. Όλοι οι Έλληνες δεν έπαψαν να αγαπούν και να θαυμάζουν τον χαρακτήρα του Πολυζωΐδη και την ακεραιότητα του Τερτσέτη, περιμένοντας να δουν την εξέλιξη της δίκης. Παρέμεινε για τέσσερις μήνες προφυλακισμένος όπου υπέστη ψυχολογικούς εκβιασμούς και απειλές κατά της ζωής του. “Το σώμα μου δύνασθε να το κάμητε όπως θέλετε, αλλά τον στοχασμόν μου, την συνείδησίν μου, δεν θα δυνηθήτε να τα παραβιάσητε”. Τελικά αθωώθηκε πανηγυρικά επιστρέφοντας στα καθήκοντά του.

Το 1835 ο Αν. Πολυζωΐδης προήχθη σε Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου και Σύμβουλο της Επικρατείας, θέση στην οποία υπηρέτησε στο υπόλοιπο της καριέρας του. Το φθινόπωρο του 1837 διετέλεσε υπουργός Παιδείας και Εσωτερικών και αργότερα με εννεάμηνη θητεία ως Νομάρχης Αττικοβοιωτίας.

Ο Αν. Πολυζωΐδης μας κληροδότησε  πλούσιο συγγραφικό έργο. Ενδεικτικά αναφέρουμε:

1)    Το προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος (1822),

2)     Θεωρία γενική περί των διαφόρων Διοικητικών Συστημάτων και εξαιρέτως του Κοινοβουλευτικού (1825),

3)     Πολιτική Οικονομία (1833),

4)     Αρχαί της Φιλοσοφικής ’Επιστήμης του Δικαίου (1836),

5)     Τα Νεοελληνικά (1874) κ.α.

Σε πολύ νεαρή ηλικία εμπλούτισε τη νεοελληνική πολιτική σκέψη με μια συνεκτική, σαφή και φιλοσοφικά τεκμηριωμένη υπεράσπιση του «κοινοβουλευτικού πολιτεύματος» – αυτού που σήμερα είθισται να αποκαλείται «φιλελεύθερη δημοκρατία» – καθώς και των δικαϊικών αρχών και θεσμών που αρμόζουν σε αυτό το πολίτευμα, « Αν. Πολυζωΐδης, Κείμενα για τη Δημοκρατία, 1824-1825, εισαγωγή-επιμέλεια Φιλήμων Παιονίδης, Ελπίδα Βόγλη, 2011».

Ο Αν. Πολυζωΐδης πέθανε φτωχός στις 9 Ιουλίου 1873 και κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη με τιμές υποστράτηγου. Όπως αναγράφει η εφημερίδα Πλάστιγξ, στην τελετή της κηδείας του δεν παραβρέθηκαν ούτε απόγονοι του Κολοκοτρώνη και του Πλαπούτα, αλλά ούτε και εκπρόσωποι των δικαστικών και δικηγορικών συλλόγων της πρωτεύουσας. Ο λόγος ήταν προφανής, «ο Αν. Πολυζωΐδης δεν είχε επιζώντας συγγενείς που να θεωρούνται σημαντικοί και μέσα στα πράγματα ».

polyzoidisΣpolyzoidisτα δεξιά της εισόδου του δικαστικού μεγάρου της πόλης των Σερρών, μπορεί να δει κάποιος τη μαρμάρινη προτομή του Αναστασίου Πολυζωΐδη (φώτο αριστερά). Στη βάση της προτομής αναγράφεται «ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΟΛΥΖΩΙΔΗΣ 1802 – 1873. ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ».

Στην ομώνυμη πλατεία στην είσοδο του Σιδηροκάστρου, πλατεία Πολυζωΐδη, βρίσκεται ο ανδριάντας του Μελενίκιου Δικαστή-Πολιτικού-Συγγραφέα, (φώτο δεξιά). Στη βάση της προτομής αναγράφεται « ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΕΚΦΡΑΣΤΗΣ, ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΔΕΩΔΩΝ ΦΑΝΑΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΕΛΙΩΤΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΘΕΙΣΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ». Και τα δύο έργα φιλοτέχνησε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, γλύπτης και αρχιτέκτονας.

Παρόμοια προτομή βρίσκεται και στο δικαστικό μέγαρο του Ναυπλίου.

«Ο Πολυζωΐδης καθ` όλο το βίο του υπήρξε ο σοβαρός πολιτικός, ο ακραιφνής πατριώτης και  ο δόκιμος συγγραφεύς» όπως χαρακτηρίζεται από τον Δ. Μανασίδη στον πρόλογο του Α’ Τόμου των Νεοελληνικών που εκδίδει το 1874.

Ο Αν. Πολυζωΐδης γεννήθηκε για την Ελλάδα και διήνυσε το στάδιό του για το μεγαλείον της Ελλάδος.                         

 Ραδόβαλης Ηλίας, Πρόεδρος Συνδέσμου Ευελπίδων Μελενίκου.